کاساندان : ملکه امپراطوري هخامنشي

آتــوسـا : برجسته ترين بانوي ايران،بانـوي بانـوان ايــران،اولين شاعـــر زن ايـراني و از مشوقين بزرگ آموزش و پرورش پارسي، همسر دو شاه هخامنشي کمبوجيه و داريوش اول،دختر کورش بزرگ و کاساندان،مادر خشايار شاه کبير

آتوسا : به معني بدن زيبا

پس از آناهيتا ، او دومين کسي بود که لقب بانو که يک عنوان مذهبي بود ، گرفت . زيرا اينچنين لقبي کمتر به ملکه‌ها داده مي‌شد . که او نقش تعيين کننده اي در دوره طولاني از امپراطوري را بازي کرده است چرا که او شاهد سلطنت چهار پادشاه اول هخامنشي بوده و نيز همسر دو پادشاه هخامنشي ، کمبوجيه و داريوش بوده است . آتوسا خواندن و نوشتن را به خوبي مي‌دانست ، و نقش تصميم گيرنده در آموزش خود و ديگر درباريان داشت . ايشان دختري مهربان براي پدر بزرگوارش کوروش-همسري مهربان براي داريوش-و مادري دلسوز براي خشايار بود. کمبوجيه در مصر ، پس از کشتن گاو مقدس تغيير اخلاق داد و مصريان اعتقاد راسخ داشتند که تغيير حالش ناشي از همين گناه بوده‌است . با آنکه در هيچ دوره و زماني در پارس سابقه نداشت ، برادر با خواهر وصلت کند ، باوجود اين به اين خيال افتاد که برخلاف شرع و آئين قومي خويش ، با خواهر خود اتوسا ازدواج کند . پس قضات شاهي را احضار کرد و پرسيد « آيا در پارس قانوني هست که اگر وي بخواهد ازدواج بين خواهر و برادر را مجاز سازد ؟ » داوران شاهي پاسخي متناسبي يافتند که نه خلاف واقع بود و نه جان آنها را به خطر مي‌انداخت . آنها هر چند نتوانسته بودند ، قانوني پيدا کنند که چنين امري را تجويز کند ولي قانوني يافتند که به پادشاه ايران اختيار مي‌داد ، به آنچه دلخواه اوست ، رفتار کند. آتوسا آنقدر به پدرش کوروش نزديک بود که بعداز مرگ شاه بزرگ ايران ، گوشه گير شد . پس از درگذشت کمبوجيه در راه بازگشت از مصر ، براي تفريح به کاخ خانواده داريوش رفت که با معماري ردگون ، مادر داريوش ساخته شده بود . آن جا داريوش و آتوسا درنگاهي عاشق يکديگر شدند . ردگون متوجه عشق اين دو دلباخته شد و در شکار پيشنهاد ازدواج را مطرح کرد . به اين ترتيب ، داريوش اول با آتوسا ازدواج مي‌کند . اين ازدواج از نظر سياسي نيز ازدواج مناسبي به حساب مي امد . او هميشه در طرح هاي جنگ کمک ميکرد ، زني بسيار قوي ، بينا و داراي حس ششم بود . که به شدت مورد تحسين شاه بود . آتوسا باهوش ، با فرهنگ، با قدرت و تفکر سياسي بود در موقع لزوم کمک خوبي براي داريوش شاه به حساب مي‌آمد . او حتي علاقمند بود که در ميدان کارزار نيز شوهرش را همراهي کند . در 485 سال قبل از ميلاد ، ملکه آتوسا ، مرگ همسرش داريوش بزرگ را ، در يک رويا قبل از جنگ فارسها با يونانيها ، ديد . شاه که به حس ششم همسرش اعتماد داشت ، قبل از رفتن ارتش به ميدان جنگ ، با ملکه ، همسر محبوبش و پسرش ، در حاليکه اشک در چشمانش جمع شده بود ، با انها وداع کرد . شاه بطور مخفيانه نامه اي به همسرش داد و از او خواست که فقط زماني ان را باز کند که او از جنگ زنده برنگردد . در اين نامه که خود افسانه اي دارد ، شاه وليعهدي را به پسر خود خشايار شاه داد . و بدين ترتيب خشايار شاه بزرگ جانشين وي گرديد . در کل علي رغم اينکه اطلاعات درمورد آتوسا بسيار محدود است اما آنچه مسلم است : آتوسا از زيباترين و قدرتمندترين زنان در طي تاريخ امپراطوري پر شکوه ايران زمين بوده است که هيچ زن ديگري از هم دوره هاي او با او برابري نمي کند. او از مشوقين بزرگ آموزش و پرورش پارسي بود. او شعر مي سروده و از زنان اديب و با خرد روزگار خود بوده است ...او خشايارشا ه ، پادشاه قدرتمند ايراني را براي امپراتوري پارس به ارث گذاشت . سر انجام در سن 75 سالگي و به دليل عوارض مربوط به سرطان ، 475 سال قبل از ميلاد مسيح فوت کرد . گويند او به علت شرم ، بيماري‌اش را از پزشکان مخفي مي‌کرده است . احتمالاً آرامگاه او در کنار آرامگاه داريوش بزرگ در " نقش رستم " قرار دارد .